1- تمیز کردن 2-آلودگی زدایی 3-بررسی و نظارت 4-آماده سازی و بسته بندی5-استریلیزاسیون 6-ذخیره سازی 7-تحویل مواد و لوازمموارد استفاده از اتوکلاو

اتوکلاو برای حذف مطمئن (سازمان نظارت بر مواد غذایی و دارویی آمریکا (FDA) (The Food and Drug Administration) یک شیئی را بر اساس مطالعه آماری طبقه بندی می کند. یک شی در مقایسه با اشیای دیگر که مراحل استریلیزاسیون یکسان را طی می کنند، زمانی استریل در نظر گرفته می شود که احتمال استریل نبودن آن کمتر از یک در میلیون در نظر گرفته شود. این اندیکس سطح اطمینان استریل بودن (SAL ) ( Sterility Assurance Level) نامیده می شود و غیر فعال شدن میکروب ها در مراحل استریلیزاسیون را بیان می کند.)

میکروارگانیسم هایی که روی اشیای مورد استفاده در فعالیت های تشخیصی، درمانی یا مراقبتی در موسسات بهداشتی (بیمارستان ها، آزمایشگاه ها) وجود دارند طراحی شده است. از اتوکلاو به طور گسترده در صنایع مواد غذایی و دارویی استفاده می شود و در آزمایشگاه، مواد و وسایل با اهداف زیر استریل می گردند:

1-برای تهیه مواد مورد استفاده جهت کشت باکتری شناسی (لوله های آزمایش، پیپت، ظروف محیط کشت و غیره) و به منظور اجتناب از آلودگی آنها 2-برای تهیه وسایل مورد استفاده در نمونه گیری (همه باید در شرایط استریل باشند: سوزن ها، لوله ها، ظروف)3-برای سترون نمودن لوازم آلوده

اتوکلاو ها در اندازه های مختلف در دسترس میباشند. کوچکترین آنها، نوع رومیزی و بزرگترین آنها دستگاه های پیچیده ای هستند که برای بهره برداری نیازمند مراحل پیش از نصب می باشند. حجم اتاقک سترون سازی به عنوان مرجع در نظر گرفته شده و اندازه گیری اتوکلاو با واحد دسی متر مکعب و یا لیتر سنجیده می شود. بر اساس نحوه کنترل عملکرد اتوکلاوها، مدل های دستی، نیمه خودکار و یا تمام خودکار وجود دارند.​

​اتو کالا و آزمایشگاهی

​

اصول عملکرد اتوکلاو

اتوکلاوها با استفاده از خواص ترمودینامیک آب به عنوان یک ماده خالص، کار می کنند. در شرایط طبیعی (در سطح دریا و فشار یک اتمسفر) آب (در فاز مایع) می جوشد و در 100 درجه سانتی گراد به بخار تبدیل می شود (فاز گازی). اگر فشار کاهش یابد، در دمای پایین تر و اگر فشار افزایش یابد، در دمای بالاتر می جوشد. با کنترل فشار بخار آب، دمای اتاقک اتوکلاو ممکن است به دماهای بالاتر از 100 درجه سانتی گراد یا برعکس با کنترل دما به فشاری بیشتر از فشار اتمسفر برسد. منحنی زیر نحوه عمل آب را بسته به شرایط فشار و دما نشان می دهد

اتوکلاوآزمایشگاهیشرح اجزا اتوکلاو در نما

شرح مختصرومفید از معمول ترین مسیرهای گردش بخار اتوکلاو درپایین برای شما آمادده کرده ایم.  

1-دریچه ایمنی(Safety Valve): ابزاری که از افزایش فشار بخار بیش از یک مقدار معین جلوگیری می کند سازندگان این دریچه ها را در اتاقک استریلیزاسیون و نیز محافظ بیرونی نصب می کنند.

2-فشار سنج اتاقک (Chamber Manometer): ابزار مکانیکی که فشار بخار در اتاقک استریلیزاسیون را نشان می دهد.

3-فشار سنج بیرونی (Jacket Manometer): ابزار مکانیکی که فشار بخار را در داخل محافظ بیرونی اتوکلاو نشان می دهد.

4-در اتوکلاو (Autoclave Door): وسیله ای که اتاقک استریلیزاسیون را از محیط بیرون جدا می کند معمولا ابزار ایمنی دارد و زمانی که فشار درون اتاقک بالا است، از باز شدن در ممانعت خواهد کرد. همچنین درزگیرهایی برای جلوگیری از خروج بخار از اتاقک در زمان کار دستگاه دارد درهای اتوکلاو ممکن است به صورت دستی یا الترو مکانیکی عمل کنند.

5-دستگیره در (Door Handle): ابزاری که در بعضی دستگاه ها به کاربر اجازه باز و بستن در را می دهد. معمولا، برای فعال کردن در دستگاه ها با گنجایش بیشتر از سیستم های موتوری استفاده خواهد شد.

8-اتاقک استریلیزاسیون (Sterilization Chamber): فضایی که وسایل و موادی که باید استریل شوند، قرار داده می شوند. زمانی که در اتاقک بسته است، محفظه از فضای بیرون جدا می شود و هنگامی که فرایند استریلیزاسیون در حال انجام است اتاقک با بخار پر و تحت فشار قرار می گیرد.

7-مجرای تخلیه مایع غلیظ درون اتاقک سترون سازی (Chamber Condensation Evacuation Line): مجرایی که مایع غلیظی که در اثر فرآیندهای انتقال گرما بین بخار و لوازمی که استریل می شوند ایجاد می شود را جمع آوری می کند.

8-دماسنج (Thermometer): وسیله ای که دمای مراحل استریلیزاسیون را در اتاقک اتوکلاو نشان می دهد.

9-مجرای تخلیه مایع غلیظ محافظ بیرونی (The jackets Evacuation Line): مجرایی که مایع غلیظ تشکیل شده در اثر انتقال گرما بین بخار و دیواره های محافظ را خارج می کند.اتوکلاوها با استفاده از خواص ترمودینامیک آب به عنوان یک ماده خالص، کار می کنند. در شرایط طبیعی (در سطح دریا و فشار یک اتمسفر) آب (در فاز مایع) می جوشد و در 100 درجه سانتی گراد به بخار تبدیل می شود (فاز گازی). اگر فشار کاهش یابد، در دمای پایین تر و اگر فشار افزایش یابد، در دمای بالاتر می جوشد. با کنترل فشار بخار آب، دمای اتاقک اتوکلاو ممکن است به دماهای بالاتر از 100 درجه سانتی گراد یا برعکس با کنترل دما به فشاری بیشتر از فشار اتمسفر برسد. منحنی زیر نحوه عمل آب را بسته به شرایط فشار و دما نشان می دهد.

کاربری اتوکلاوآزمایش گاهی

نحوه کاربری عمومی اتوکلاو در ذیل شرح داده شده است. با توجه به نوع و میزان اتوماسیون (Automation Degree) دستگاه بعضی روش ها متفاوت خواهد بود:

اطمینان حاصل نمایید که سیستم ثبت دستگاه، دارای فرم ها یا کاغذ مورد نیاز برای مستند نمودن چرخه استریلیزاسیون است. مواد مصرفی (جوهر، فرم و غیره) را فراهم کنید.

اتوکلاو را روشن کنید:

1-در اتوکلاو را باز کنید. در اتوکلاوهای با حجم زیاد، این فرآیند به صورت الکترو مکانیکی و در اتوکلاو های متوسط و کوچک اغلب دستی انجام می شود.

2-سبدها یا ظرف های استریلیزاسیون که حاوی مواد از قبل آماده شده (تمیز، شسته، خشک، طبقه بندی و بسته بندی شده) است را مطابق با دستورالعمل های نحوه چیدمان توصیه شده توسط سازنده، در داخل اتاقک استریلیزاسیون قرار دهید.

3-در اتوکلاو را ببندید. (پیش از بارگذاری اتوکلاو، محافظ بیرونی تحت فشار قرار می گیرد، بنابراین اتاقک داخلی داغ است که تشکیل مایع تغلیظ شده در شروع چرخه استریلیزاسیون را کاهش می دهد.)

چرخه استریلیزاسیون مورد نیاز را بسته به نوع موادی که استریل می شوند، انتخاب کنید. (به اطلاعات چرخه های استریلیزاسیون که به آن اشاره خواهد شد، مراجعه نمایید.) به طور معمول دکمه متناسب با چرخه مورد نیاز فشار داده می شود که به طور خودکار چرخه برنامه ریزی شده را آغاز می کند. از این لحظه به بعد، فرآیند به روش زیر ادامه می یابد. (یک چرخه معمول استریلیزاسیون اتوکلاو مجهز به سیستم تخلیه و با یک پمپ آب الکتریکی توضیح داده شده است.) (The jackets Evacuation Line): مجرایی که مایع غلیظ تشکیل شده در اثر انتقال گرما بین بخار و دیواره های محافظ را خارج می کند.اتوکلاوها با استفاده از خواص ترمودینامیک آب به عنوان یک ماده خالص، کار می کنند. در شرایط طبیعی (در سطح دریا و فشار یک اتمسفر) آب (در فاز مایع) می جوشد و در 100 درجه سانتی گراد به بخار تبدیل می شود (فاز گازی). اگر فشار کاهش یابد، در دمای پایین تر و اگر فشار افزایش یابد، در دمای بالاتر می جوشد. با کنترل فشار بخار آب، دمای اتاقک اتوکلاو ممکن است به دماهای بالاتر از 100 درجه سانتی گراد یا برعکس با کنترل دما به فشاری بیشتر از فشار اتمسفر برسد. منحنی زیر نحوه عمل آب را بسته به شرایط فشار و دما نشان می دهد.

چرخه های استریلیزاسیون

مراحل استریلیزاسیون از چرخه های از پیش تعریف شده ای تبعیت می کنند که متناسب با نوع اقلامی که باید استریل شوند، تعیین شده اند. برای مواد متخلخل، ابزار پزشکی، مایعات یا مواد حساس به حرارت چرخه های استریلیزاسیون متفاوتی وجود دارد. یکی از شناخته ترین آنها که به نام چرخه های استریلیزاسیون بالینی شناخته شده است، تحت شرایط ذیل انجام می شود: 121℃⁄1.1kg/cm^2 یا 134℃⁄2.2kg/cm22 مشخصات اصلی آن ها در جدول صفحه های بعد مشخص شده است.

نکته: زمان چرخه استریلیزاسیون با ارتفاع مکانی تنظیم می شود که اتوکلاو در آن قرار داده شده است. سازندگان برای محاسبه از جدول های تصحیح استفاده می کنند. معمولا، هر چه ارتفاع محل دستگاه از سطح دریا بالاتر باشد، زمان استریلیزاسیون طولانی تر خواهد بوده شرایط فشار و دما نشان می دهد

کنترل کیفی

برای آنکه اقلام استریل شوند تمام مراحل فرآیند استریلیزاسیون باید به طور صحیح انجام گیرد. برای تایید این مراحل یک سری آزمایش طراحی شده است تا ویژگی های فرآیند و تاثیر آن روی فعالیت میکروارگانیسم ها را ارزیابی کنند. ارزیابی دما، فشار، زمان، رطوبت و روش کار دستگاه به طور معمول صورت می گیرد تا تصدیق شود که دستگاه مطابق با روش های معتبر کار می کند. همچنین، به منظور تضمین کیفیت فرآیند استریلیزاسیون، آزمون یا اندیکاتورهایی طراحی شده اند که اطمینان کافی از نابودی میکروارگانیسم را ایجاد می کنند.

به برخی از آنها در زیر اشاره می شود:

1-اندیکاتورهای فرآیند استریلیزاسیون: این اندیکاتورها برای بررسی عملکرد اتوکلاو طراحی شده اند. آنها شامل دستگاه هایی می شوند که عواملی مانند دما، زمان و فشار (دماسنج، فشارسنج و زمان سنج) را کنترل و پیشرفت فرآیند را ثبت می کنند. میکرو پروسسورها در اتوکلاوهای پیشرفته همه عوامل چرخه استریلیزاسیون را ثبت و در صورت بروز هر گونه اختلال چرخه را متوقف می کنند. همچنین، آزمایش بووی – دیک (Bowie-Dick) در این گروه وجود دارد (Iso N 11140-1) این آزمایش کارایی پمپ تخلیه را با استفاده از یک کاغذ ارزیابی می کند. اگر عملکرد چرخه رضایت بخش باشد، کاغذ به صورت یکنواخت تغییر رنگ می دهد در غیر این صورت رنگ کاغذ یکنواخت نخواهد بود.

2-اندیکاتورهای شیمیایی: این اندیکاتورها آزمون های شیمیایی رایج هستندکه در مراحل مختلف فرآیند استریلیزاسیون تغییر رنگ می دهند. اندیکاتورهای شیمیایی اقلامی را که فرآیند استریلیزاسیون را گذرانده اند، از آنهایی که این مراحل را نگذرانده اند، تفکیک می کند. معروف ترین آنها، نوار چسب یا نوارهایی هستند که روی بسته ها یا یک قسمت استفاده می شوند. استاندارد ایزو 1-11140 گروه اندیکاتورهای شیمیایی را توضیح می دهد. باید در نظر داشت که اندیکاتورهای شیمیایی به تنهایی تضمین کننده اینکه فرآیند استریلیزاسیون منطبق با الزامات بوده است، نیستند: باید پرسنلی که از این اندیکاتورها استفاده می کنند آموزش کامل و دقیق از مراحل داشته باشند تا تعیین کنند که آیا نتیجه به دست آمده با ارزیابی کل فرآیند استریلیزاسیون مرتبط است یا نه

3-اندیکاتورهای بیولوژی:این اندیکاتورها به عنوان بهترین روش های کنترل کیفیت فرآیند استریلیزاسیون در نظر گرفته می شوند. این اندیکاتورها از میکروارگانیسم های زنده ای که مقاومت بیشتری نسبت به چرخه انتخابی استریلیزاسیون دارند یا از معرف های شیمیایی که در حضور پروتئین های ویژه این میکرو ارگانیسم ها واکنش نشان می دهند، ساخته شده اند. به منظور کنترل فرآیند استریلیزاسیون با بخار اشباع شده (پراکسید هیدروژن ) یا فرمالدئید، عموما از اسپورهای باسیلوس استئاروترموفیلوس (Bacillus Stearothermophilus) استفاده می شود. برای کنترل استریلیزاسیون با حرارت خشک (فرآیندی که در فورها انجام می شود) و اکسید اتیلن، اسپورهای نوع نایجر (Niger) باسیلوس سوبتیلوس (Bacillus Subtilis) استفاده می شوند. اندیکاتور اسپور در بسته ای که استریل می گردد، قرار داده می شود. پس از فرآیند، اندیکاتور انکوبه شده، و بررسی نتیجه نشان می دهد که آیا چرخه، مطابق با شرایط تعریف شده بوده است یا نه. معمولا تغییر در رنگ مشاهده می شود. این آزمون ها استاندارد هستند و سازندگان طریقه استفاده و تفسیر نتایج آنها را به کاربران آموزش می دهند. اندیکاتورهای بیولوژی به تنهایی تضمین کننده انطباق با تمام الزامات چرخه استریلیزاسیون نیستند. تنها روش، تضمین کنترل همه عوامل چرخه استریلیزاسیون است.نکته: زمان چرخه استریلیزاسیون با ارتفاع مکانی تنظیم می شود که اتوکلاو در آن قرار داده شده است. سازندگان برای محاسبه از جدول های تصحیح استفاده می کنند. معمولا، هر چه ارتفاع محل دستگاه از سطح دریا بالاتر باشد، زمان استریلیزاسیون طولانی تر خواهد بوده شرایط فشار و دما نشان می دهد.​

​اتو کالا و آزمایشگاهی

​

نحوه نگه داری از دستگاه اتوکلاو

هر روز صفحه کف دستگاه اتوکلاو را از سوراخ آب گذر اتاقک جدا نموده و کاملاً تمیز کنید . لوازم فرعی مثل طبقات ،Rack و سینی ها با آب صابون بشویید . درپوش چاهک ( Screen plug ) را تمیز کنید . قبل از کار ، سطح آب ژنراتور را کنترل کنید . نمایشگر ثبت حرارت و فشار را امتحان نمایید.
 به طور هفتگی آب گذر و درزها را تمیز کنید . سوپاپ اطمینان را بررسی کنید.
به طور ماهانه قالب ثبت کننده یا نمایشگر ( Recorder Pan ) را تمیز کنید . هرماه آب را تمیز نموده و تعویض کنید.
در صورت لزوم ( حداقل هر سه ماه ) داخل و خارج دستگاه را تمیز کنید . قسمت بیرونی آب گذر را ( که آب زاید از آنجا خارج می شود ) تمیز کنید . لاستیک دور درب دستگاه اتوکلاو را بررسی و در صورت نیاز تعویض کنید.
هر شش ماه نگه داری ، معاینه و بازرسی تکنیکی دستگاه توسط شرکت پشتیبان انجام شود .